Rozwód i separacja są dwoma odmiennymi stanami prawnymi regulowanymi przez polskie prawo, które mają wpływ na status małżeński. Obie procedury mają swoje unikalne cechy, konsekwencje prawne i wymagania proceduralne.
Rozwód, zgodnie z polskim prawem, jest ostatecznym zakończeniem małżeństwa. Rozwód może zostać udzielony przez sąd na wniosek jednego lub obojga małżonków. Według artykułu 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO), rozwód jest możliwy, gdy małżeństwo trwale się rozpadło i nie ma nadziei na poprawę stosunków małżeńskich. Rozpad małżeństwa musi wynikać z winy co najmniej jednego z małżonków. Sąd, orzekając rozwód, może orzec o winie jednego lub obojga małżonków, albo odstąpić od orzekania o winie, jeżeli jest to zasadne ze względu na dobro wspólnych małoletnich dzieci albo ze względu na dobro jednego z małżonków. Rozwód kończy małżeństwo, a byli małżonkowie mogą zawrzeć kolejne małżeństwo.
Separacja natomiast, to stan prawny, w którym małżeństwo nie jest zakończone, ale małżonkowie są prawnie uznani za osoby żyjące osobno. Separacja może być orzeczona przez sąd na wniosek jednego lub obojga małżonków, jeżeli między małżonkami doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia. Separacja nie kończy małżeństwa i nie pozwala na zawarcie nowego małżeństwa. Co więcej, małżonek pozostaje w stosunku współdziedziczenia z drugim małżonkiem, chyba że sąd inaczej postanowi. Zgodnie z polskim prawem, separacja może być później przekształcona w rozwód.
Podczas procesu rozwodowego lub separacji, sąd może orzec o podziale majątku małżonków, ustaleniu miejsca zamieszkania dzieci, ustaleniu zakresu władzy rodzicielskiej, a także o alimentach.
Zarówno rozwód, jak i separacja mają poważne konsekwencje prawne i emocjonalne dla małżonków i ich dzieci. Decyzje te nigdy nie są podejmowane lekko i często wymagają profesjonalnej pomocy prawnej i emocjonalnej, aby pomóc osobom przechodzącym przez te trudne procesy.